Historia senatu rzymskiego tak naprawdę sięga na tyle daleko wstecz, że możemy uznać jej istnienie nawet od momentu samego powstania Rzymu. Początkowo polityka wyglądała w ten sposób, że w rządzie zasiadała jedynie rada doradców królów. Składała się ona ze stu członków, którzy pomagali władcom w podejmowaniu decyzji, jednak z początku sami nie stanowili żadnego istotnego prawa. Oznacza to, że nie mieli wpływowej władzy. W późniejszym okresie system ten został nieco zmieniony, ponieważ królowie postanowili rozszerzyć swoją radę ze stu do 300 członków.

Z czasem, kiedy doszło do transformacji, królowie zostali wygnani z Rzymu. Powstała wtedy republika, a senat, który wcześniej jedynie podpowiadał władcom, stanowił od tego momentu najważniejszych organ rządzący w państwie. Zamiast doradzać głowie państwa, wybierał naczelnych przywódców, zwanych konsulami. Przez długi czas senatorowie wywodzili się jedynie z klasy patrycjuszy, a plebejusze nie mieli możliwości, aby dołączyć do obrad senatu. Jednak z czasem przyszły kolejne transformacje, które nieco wyrównały szanse. Od pewnego momentu w historii Rzymu również plebejusze mogli dołączać do senatu i mieć wpływ na losy państwa.

Senat był najważniejszym elementem politycznym przez bardzo długi czas

W senacie przez dłuższy czas mogli zasiadać jedynie wysoce wykwalifikowani członkowie społeczeństwa, którzy byli dobrze urodzeni. Ćwiczyli oni retorykę i oratorstwo, aby mieć umiejętności niezbędne do przekonywania innych osób. Doskonale się wysławiali i wykorzystywali logikę podczas sporów. Senat zbierał się i uchwalał najważniejsze zmiany oraz prawa. Wybierali również głowę swojego państwa, czyli cezara. Zasiadali oni na tak zwanym forum romanum, gdzie podejmowali wiele ważnych decyzji, zbierając wszystkich członków senatu.

Do III wieku p.n.e. Rzym podbił ogromne terytoria, a potężni senatorowie wysyłali armie, negocjowali warunki traktatów i mieli całkowitą kontrolę nad sprawami finansowymi Republiki. Można zatem powiedzieć, że byli najważniejszym organem administracyjnym na ogromnym terenie podbitym przez starożytny Rzym. Trwało to bardzo długo. Zarządzali niemal wszystkimi aspektami, które nie dotyczyły jedynie militarnych podbojów. Mimo wszystko pertraktowali i zajmowali się też polityką międzynarodową. Kontrola senatorska została ostatecznie zakwestionowana przez dyktatora Sullę, około 82 roku p.n.e. Sulla kazał zamordować setki senatorów. Doszło wtedy do ogromnego przewrotu, który zapoczątkował kolejny przewrót powiązany ze zmianami.